زمان بر قراري ارتباط ميان اسلام و ايران و روم

سر آغاز ارتباط ايرانيان و روميان با اسلام به زماني باز مي گردد كه رسول خدا ـ عليه آلاف التحية و الثناء ـ تصميم گرفت دعوت خويش را گسترش داده و ايران و روم و ملل ديگر را به اسلام دعوت نمايد. بر اساس گزارش هاي تاريخي، پيامبر ـ عليه آلاف التحية و الثناء ـ در سال ششم هجري براي حاكمان ايران و روم نامه نگاري و دعوت خويش را از ايشان آغاز كرد. البته اين مرحله، ارتباطي برقرار نشد و ارتباط ايرانيان با مسلمانان تا زمان خليفه دوم در همين حد باقي ماند و در دوره حكومت خليفه دوم كه مسلمانان ايران را فتح كردند ارتباط تنگاتنگي ميان آن ها به وجود آمد و زمينه تأثير گذاري ها و تعامل فرهنگي فراهم شد. ارتباط ميان روميان و مسلمانان نيز به همين دوران باز مي گردد.
با مقايسه اي سطحي ميان تاريخ نزول آيات حجاب و تشريع حجاب در اسلام و زمان پيدايش ارتباط ميان مسلمانان عرب و ديگر ملل، نادرستي پندار تسرّي حجاب از ساير ملل به اسلام عيان مي گردد.

شواهدي متعارض

به رغم آن چه گفته شد با گزارشهايي روبه رو مي شويم كه حاكي از آن است كه مردان نا محرم با زناني برخورد نموده و آن ها را شناخته اند. به عنوان نمونه، سبيعه دختر حرث كه همسر سعد پسر خوله از قبيله بني عامر بود و در جنگ بدر حضور داشت مي گويد: شوهرم در سال حجة الوداع از دنيا رفت و من حامله بودم و بعد از مدت كوتاهي از فوت او وضع حمل كردم و پس از پشت سر گذاشتن دوران نقاهت، خود را آرايش كردم. مردي به نام ابوالسنابل پسر بعكك از قبيله بني عبدالدار بر من وارد شد و وقتي مرا در آن حال ديد به من ايراد گرفت كه چرا آرايش كردي؟ مي خواهي ازدواج كني! به خدا قسم تو تا چهار ماه و ده روز نبايد چنين كني! سبيعه مي گويد: با شنيدن اين سخنان خود را جمع كردم و شب هنگام خدمت پيامبر(صلي الله عليه وآله)رسيدم و مسئله را از او سؤال كردم. او به من چنين دستور داد: با وضع حمل، دوران عده تمام شده و اگر بخواهي مي تواني ازدواج كني.40
اين نقل به روشني دلالت مي كند كه در سال آخر عمر رسول خدا(صلي الله عليه وآله)و بنا بر شواهدي كه گفته شد بعد از گذشت حدود دو سال از زمان وجوب حجاب، زني مسلمان در برابر نامحرم به گونه اي حاضر شده كه مرد نامحرم وي را شناخته است. آيا اين گزارش ها با وجوب حجاب در آن دوره منافاتي ندارد؟ اين گزارش ها با توجه به آن چه در اين نوشتار استنباط شده چگونه قابل جمع است؟
اگر فرض را بر صحت اين گزارش ها قرار دهيم و تعارضي بين اين گزارش ها و شواهد داخلي آن وجود نداشته باشد41 به چند صورت مي توان بين اين گزارش ها و وجوب حجاب در آن زمان جمع كرد:
1. بر فرض صحت نقل ها وقتي انسان گزارشي را به صورت هاي گوناگون و با زياده و نقصان مشاهده مي كند، چگونه مي توان به جزئيات مطرح در اين گزارش ها بها داد و بر آن استناد كرد و در نتيجه با مطالبي قطعي يا دست كم مطالبي كه از در صد قطعيت بالايي برخوردار است معارض دانست؟ اين نكته با توجه به آن چه در تاريخ حديث به اثبات رسيده كه اهل سنت دست كم در سده اول هجري از ثبت و ضبط احاديث اجتناب كردند بسيار موجه است و شايد به همين دليل است كه در فقه روايات نبوي چندان كاربردي ندارد. شعراني درباره رواياتي كه به طور گوناگون نقل شده است معتقدند: آن چه از اين روايات در اين موارد مي تواند مورد استناد قرار گيرد چكيده سخن است كه مردم به طور معمول قادر بر حفظ و ضبط آن هستند و خصوصيات الفاظ و كلمات به دليل مختلف بودن قابل استناد نيستند.42 ايشان در جاي ديگر مي فرمايد: شيوه معاصران ما در تمسك به ويژگي هاي الفاظي كه روايت مي شود و جزئيات آن و ادعاي ظن اطميناني با استناد به اين امور قابل اعتماد نيست.43
2. از صحت اين گزارش ها مشروط بر اين كه ثابت شود كه مربوط به بعد از وجوب حجاب است، مي توان نتيجه گرفت در آن زمان صورت زن ها باز بوده و بنابراين، دستور پوشش شامل صورت نمي شود. چنان كه برخي از حديث «خثعميه»44 چنين استنباط كرده اند.45 شايد بتوان گفت اين استنباط، منوط به اين است كه پاي بندي فردي كه اين رفتار از وي مشاهده و گزارش شده به دستورهاي شرع مقدس اثبات گردد.
در پاسخ به اين سؤال كه آيا در اين موارد سكوت معصوم تقرير رفتار وي حساب نمي شود، بايد گفت ممكن است اعتراض معصوم نقل نشده باشد.

پرده نشيني

ممكن است كساني كه مدعي شده اند كه حجاب از ايران و روم بين اعراب مسلمان راه يافته، مقصودشان از حجاب پرده نشيني زنان باشد. شهيد مطهري بعد از تخطئه اين ادعا كه حجاب از ايران يا جاي ديگري به اسلام وارد شده باشد و ارائه شواهد مختصري بر اين امر، مي فرمايد:
فقط بعدها بر اثر معاشرت اعراب مسلمان با تازه مسلمانان غير عرب، حجاب از آن چه در زمان رسول اكرم وجود داشت شديدتر شد نه اين كه اسلام اساساً به پوشش زن هيچ عنايتي نداشته است.46
البته برخي سخت گيرهاي از جانب خليفه دوم، حتي در زمان حيات رسول خدا(صلي الله عليه وآله)گزارش شده كه در برخي موارد با عكس العمل برخي زنان رسول خدا رو به رو شده است. صحت و سقم اين گزارش ها و در مرحله بعد يافتن منشأ اين طرز فكر امري در خور بررسي و پژوهش است. بعيد نيست كه سخنان ويل دورانت و جواهر لعل نهرو ـ در ابتداي نوشته نقل شد ـ صرفاً ناظر به پرده نشيني زنان باشد و به ستر و پوشش آنان عنايتي نداشته اند.
برخي محققان نيز منكر پشتوانه ديني براي نقاب زدن و برقع بر چهره افكندن شده اند و آن را رسمي دانسته اند كه از ديگر ملل وارد فرهنگ اسلامي شده، البته اين خود نيازمند تحقيقي مستقل است.47

نتيجه گيري

اگر چه رسم حجاب در بين اقوام غير عرب مرسوم بوده است اما حجاب در بين زنان عرب نشأت گرفته از اقوام ديگر نيست. حكم حجاب به طور واضح در سال هشتم هجري نازل شد و اين زماني بود كه هنوز اسلام از جزيرة العرب پاي بيرون نگذاشته بود و به دنبال آن، زنان مسلمان عرب از اين دستور پيروي كردند. در دو سال باقيمانده از عمر رسول خدا گزارش هايي موجود است كه آن جناب با كساني كه هنوز خود را با وضعيت جديد تطبيق نداده بودند برخورد مي نمود.
كتاب نامه
1. سيوطي، عبدالرحمان، الاتقان، [بي جا، بي تا].
2. جصاص، احمد، احكام القران، بيروت، دارالكتاب العربي، [بي تا].
3. مجلسي، محمد باقر، بحار الانوار، تهران، دارالكتب الاسلاميه، [بي تا].
4. زركشي، محمد، البرهان، بيروت، دار الفكر، 1408 ق.
5. ويل دورانت، تاريخ تمدن، ترجمه ابوطالب صارمي و...، چاپ سوم: تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامي، 1371.
6. معرفت، محمدهادي، التمهيد في علوم القران، قم، مطبعه مهر، 1396.
7. طبري، محمد، جامع البيان في تاويل القرآن، بيروت، دار الكتب العلميه، 1420 ق.
8. عاملي، جعفرمرتضي، حديث الافك، بيروت، دار التعارف للمطبوعات، 1400 ق.
9. طوسي، محمد، الخلاف، قم، موسسة النشر الاسلامي، 1417 ق.
10. سيوطي، جلال الدين، الدر المنثور، بيروت، دار الفكر، 1403 ق.
11. ابوزيد، نصرحامد، دوائر الخوف، بيروت، المركز الثقافي العربي، چاپ سوم، 2004 م.
12. اردبيلي، احمد، زبدة البيان، قم، انتشارات مومنين، 1421 م.
13. سجستاني، سليمان، سنن أبي داود، بيروت، دار الفكر، 1410 ق.
14. مازندراني، ملاصالح، شرح اصول كافي، تهران، مكتبة الاسلاميه، 1388 ق.
15. شوكاني، محمد، فتح القدير، عالم الكتب، [بي جا، بي تا].
16. كاشاني، فيض، الصافي، تهران، مكتبه الصدر، 1416 ق.
17. جوهري، اسماعيل، الصحاح تاج اللغه العربيه و صحاح العربيه، چاپ هفتم: بيروت، دار العلم للملائين، 1407ق.
18. عسقلاني، ابن حجر، فتح الباري شرح صحيح البخاري، بيروت، دار المعرفه للطباعه و النشر، [بي تا].
19. الكوفي، احمد، فتوح البلدان، بيروت، دار الندوه الجديده، [بي تا].
20. راوندي، قطب الدين، فقه القران، قم، مكتبة آية الله عظمي مرعشي، 1405 ق.
21. كليني، محمد، كافي، چاپ سوم: تهران، دار الكتب الاسلاميه، 1388 ق.
22. سيوري، فاضل مقداد، كنز العرفان، تهران، مرتضوي، 1369.
23. طريحي، فخرالدين، مجمع البحرين، چاپ دوم، الثقافه الاسلاميه، 1408 ق.
24. طبرسي، فضل بن حسن، مجمع البيان، بيروت، موسسة الاعلمي للمطبوعات، 1415 ق.
25. مطهري، مرتضي، مجموعه آثار، قم، صدرا، 1420 ق.
26. حلي، حسن بن يوسف، مختلف الشيعه، قم، موسسة النشر الاسلامي، 1412 ق.
27. عسكري، مرتضي، معالم المدرستين، چاپ ششم: [بي جا]المجمع العلمي الاسلامي، 1416 ق.
28. راغب اصفهاني، حسين، مفردات الفاظ قرآن، قم، ذوي القربي، 1416 ق.
29. صدوق، محمد، من لايحضره الفقيه، قم، جامعه مدرسين، 1404 ق.
30. رشيدرضا، محمد، المنار، چاپ دوم: بيروت، دار المعرفه، [بي تا].
31. طباطبائي، محمدحسين، الميزان، قم، جامعه مدرسين، [بي تا].
32. كاشاني، فيض، الوافي، اصفهان، مكتبه امير المومنين(عليه السلام)، 1406 ق.
33. حرعاملي، محمد، وسائل الشيعه، قم، آل البيت(عليهم السلام)، 1414 ق.

پي نوشت ها :


1. كارشناس ارشد تفسير و علوم قرآن.
2. ويل دورانت، تاريخ تمدن، ج 4، ص 282.
3. مرتضي مطهري، مجموعه آثار، ج 19، ص 386 ـ 391.
4. محمد ابن دريد، جمهرة اللغة، ذيل واژه حجب.
5. احمد فيومي، مصباح المنير، واژه حجب: «حجبه حجبا من باب قتل منعه و منه قيل للستر حجاب لانه يمنع المشاهده و قيل للبواب حاجب لانه يمنع من الدخول و الاصل في الحجاب جسم حائل بين جسدين و قد استعمل في المعاني... .».
6. مرتضي مطهري، همان، ج 19، ص 430ـ 429.
7. ابوالقاسم راغب اصفهاني، مفردات راغب، ذيل ماده «حجب».
8. مرتضي مطهري، همان، ج 19، ص 430.
9. ر.ك:علي اكبر دهخدا، لغتنامه دهخدا، ذيل واژه حجاب.
10. ر.ك: حسن نجفي، جواهر الكلام، ج 8، ص 162ـ175.
11. همان، ج 29، ص 75ـ80.
12. مرتضي مطهري، همان، ج 19، ص 430ـ431.
13. محمد علي ايازي، فقه پژوهي قرآني، ص 192ـ194.
14. ويل دورانت، همان، ج 1، ص 433ـ444 و نيز ر.ك: مرتضي مطهري، همان، ج 19، ص 385ـ391.
 

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: